๔. ปฏิบัติการฝึกคนให้รู้จักคิด และการสร้างวัฒนธรรมแห่งปัญญา

หน้าสำหรับพิมพ์

๔. ปฏิบัติการฝึกคนให้รู้จักคิด และการสร้างวัฒนธรรมแห่งปัญญา

ในการฝึกคนให้คิดเป็นนั้น ว่าโดยทั่วไป ต้องใช้วิธีเอาปัจจัยภายนอกมาโยงเข้ากับปัจจัยภายใน โดยในขั้นพื้นฐานก็คือ ปัจจัยภายนอก เช่น พ่อแม่ ครูอาจารย์ ตั้งคำถาม และนำเสนอทางเลือกของความคิดในสถานการณ์ต่างๆ เพื่อกระตุ้น ชักนำ และฝึกให้เกิดปัจจัยภายในคือโยนิโสมนสิการนั้นขึ้นมา

ที่สำคัญมากในระยะยาว คือ สร้างวัฒนธรรมที่เกื้อหนุนการคิดขึ้นมา พูดในวงกว้างก็คือ ต้องพยายามทำให้เกิดวัฒนธรรมแสวงปัญญาขึ้นมาให้ได้ ซึ่งเป็นเรื่องใหญ่มาก เริ่มตั้งแต่ในครอบครัว ต้องมีการเลี้ยงดูฝึกอบรมให้เด็กมีความสนใจใฝ่หาความรู้ และมีนิสัยในการคิดตามกระบวนการพัฒนาปัญญาอย่างถูกต้อง ถ้าทำอย่างนี้ได้ตั้งแต่ในครอบครัว การแสวงปัญญาและการพัฒนาปัญญาก็จะเกิดเป็นวัฒนธรรมขึ้นมาได้แน่

เป็นอันว่า เราจะต้องสร้างวัฒนธรรมแสวงปัญญาขึ้นมาตั้งแต่ในครอบครัว ด้วยการเลี้ยงดูเด็กอย่างถูกต้อง โดยมีจุดสำคัญที่จะเน้นในการฝึกความคิด ขอจับเอาจุดง่ายๆ ที่ไม่ซับซ้อน ดังนี้

๑) การกินอยู่ หรือการบริโภคในครอบครัว โดยฝึกการกินเสพด้วยปัญญา ที่จะทำให้เกิดความพอดี แค่ที่จะเป็นประโยชน์ ไม่เลยเถิดไปเป็นก่อโทษ

๒) การรับข่าวสารข้อมูลทุกชนิด

๓) การรู้ทันสถานการณ์ที่มีอยู่รอบตัว และความเป็นไปในโลก

เมื่อเด็กอยู่กับความเป็นจริง และเราให้เขารับรู้ข่าวสารความเป็นไปในสังคมตามสถานการณ์ โดยที่เรานำเสนอแง่มองที่จะให้เกิดความรู้เข้าใจความจริง และการมีท่าทีที่เกื้อกูล ตลอดจนจับแง่ที่เป็นประโยชน์ได้ เด็กก็จะเกิดมีความคิด โดยเป็นการคิดบนฐานของข้อมูลความเป็นจริง

เด็กของเราได้แต่บริโภคข่าวสาร โดยมักเป็นแค่ผู้ถูกกระทำ ที่ถูกปลุกเร้าให้ตื่นเต้นกับเหตุการณ์ หรือหลงไปตามเรื่อง โดยมิใช่เป็นผู้ศึกษาข่าวสาร จับสาระไม่ได้ ไม่รู้ทันว่าสังคมเป็นอย่างไร มีอะไรเกิดขึ้นก็ไม่มีความเข้าใจ เลือกข้อมูลก็ไม่เป็น จึงเกิดปัญหาขึ้นมา แต่ถ้าเด็กรู้จักศึกษาข่าวสาร ก็จะเป็นผู้กระทำต่อข่าวสารได้ เช่น รู้ทันว่าสถานการณ์ไหนดีหรือร้าย เรื่องไหนสำคัญควรสังเกต เหตุการณ์ไหนเป็นส่วนที่เราจะต้องใส่ใจ อันไหนเป็นส่วนแวดล้อม เป็นตัวประกอบที่ไม่จำเป็น เป็นต้น รู้จักข้อมูลสำคัญที่ควรเลือกสรร รู้ทันว่าอันไหนเป็นข้อมูลขยะที่จะพึงทิ้งไป ถ้าเริ่มแค่นี้ได้ ก็จะเป็นการสร้างวัฒนธรรมแห่งการแสวงปัญญาขึ้นมา เป็นวัฒนธรรมในการคิดอย่างสร้างสรรค์

วันนี้ ขอเน้นเรื่องการฝึกในแง่ของวิถีชีวิตและวัฒนธรรม ตั้งแต่การเลี้ยงดูในบ้าน ให้พ่อแม่ฝึกลูกในการรู้จักคิด ถ้าลงมือทำกัน ไม่นานก็จะเกิดวัฒนธรรมในการแสวงปัญญา แล้วสังคมก็จะเจริญก้าวหน้า เป็นการเติมเต็มส่วนดีให้แก่สังคมของตนเองที่มีปัญหา