— จุดยืนของพระสงฆ์และพระพุทธศาสนา

หน้าสำหรับพิมพ์

จุดยืนของพระสงฆ์และพระพุทธศาสนา

นี้คือเรื่องราวต่างๆ เกี่ยวกับการที่พระพุทธศาสนาเข้ามาสัมพันธ์กับสถานการณ์ปัจจุบัน ซึ่งกระผมได้พูดปะปนกันไป ทั้งในแง่ศาสนธรรม และสถาบัน ทั้งสองสิ่งนี้มีความสำคัญมาก ไม่ว่าจะพิจารณาอะไรต่ออะไรก็ตาม เท่าที่กล่าวมาแล้วทั้งหมด ถ้าเราไม่ลืมจุดสำคัญแต่ต้น หรือจะพูดภาษาสมัยใหม่ว่า จุดยืน ถ้าไม่ลืมจุดยืนเสียแล้ว เราจะพิจารณาตนเองได้ถูกต้อง เราพูดได้ว่าพระพุทธศาสนามีส่วนสำคัญอยู่ ๒ อย่างคือ ศาสนธรรมกับสถาบัน สถาบันจะไม่มีคุณค่าและไม่มีความสำคัญอย่างแท้จริงถ้าไม่มีศาสนธรรม และศาสนธรรมนั้นจะปรากฏความหมายและคุณค่าด้วยดีไม่ได้ ถ้าขาดสถาบันที่มีประสิทธิภาพ

ทีนี้เราจะทำอย่างไรให้สิ่งทั้ง ๒ นี้มาสัมพันธ์กันอย่างเหมาะสม ก่อให้เกิดประโยชน์โดยสมบูรณ์ ข้อนี้ก็หมายความว่า สถาบันนั้นจะต้องทำหน้าที่ในการแสดงออกมา ซึ่งศาสนธรรมให้มีความหมายและมีคุณค่า หากประสบความสำเร็จในกิจนี้ก็หมายความว่า พระพุทธศาสนาจะมีความหมายในสถานการณ์ปัจจุบัน มีคุณค่า มีประโยชน์แก่ประชาชนในยุคปัจจุบันนี้ หากทำไม่ได้ ถึงจะไปทำอะไรอื่นๆ มากมาย ทำให้เกิดความพรั่งพร้อม ความบริบูรณ์ในทางวัตถุอย่างไร ไปขอเอาบทบาทบำเพ็ญประโยชน์ของเขามาทำอย่างไร พระพุทธศาสนาก็จะหาคุณค่าความสำคัญที่แท้จริงไม่ได้ เพราะหลักที่แท้จริงนั้นคือศาสนธรรม

ทีนี้ก็มีปัญหาอยู่ว่า ปัจจุบันนี้ ศาสนธรรมนั้นเราได้ทำให้เกิดคุณค่าความหมายที่แท้จริงเพียงพอแล้วหรือยัง หลักธรรมคำสอนในพระพุทธศาสนานั้น เราได้นำมาแสดง ทำให้คนในปัจจุบัน จะเป็นคนที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา หรือคนที่เราต้องการจะให้เขาได้รับประโยชน์จากพระพุทธศาสนาก็ตาม คนเหล่านั้นสามารถเข้าถึงธรรมที่เรานำไปแสดงหรือไม่ เราสามารถแสดงธรรมในรูปที่จะทำให้เขาเข้าถึง หรือนำธรรมะให้เข้าถึงประชาชนได้หรือไม่ การเข้าถึงนี้ก็หมายความถึงว่า ทำให้เขาเห็นความหมาย ให้เห็นคุณค่า ให้เห็นความสำคัญ ถ้าหากว่าพระสงฆ์ประสบความสำเร็จในกิจนี้ คือสามารถทำหน้าที่ของตนเอง ในการที่จะแสดงธรรมในรูปที่มีความหมายมีคุณค่าต่อคนในสมัยปัจจุบัน ทำให้เขาเข้าถึงได้ ให้เขาเห็นความสำคัญอย่างที่ท่านผู้ดำเนินการอภิปรายกล่าวมาแล้ว

เช่นว่าในทางการเมือง ก็แสดงให้เขาเห็นว่า พระพุทธศาสนานั้นสามารถนำมาใช้เป็นหลักในการปกครองได้เป็นอย่างดี แก้ไขปัญหาสังคมด้านการเมืองได้ ในแง่ของการศึกษา พระพุทธศาสนาก็มีรากฐานที่จะนำมาใช้เป็นปรัชญาการศึกษาของสังคมไทยได้ อย่างนี้เป็นต้น และที่สำคัญที่สุด คุณค่าอะไรที่พุทธศาสนาจะอำนวยให้แก่ชีวิตมนุษย์ได้ ซึ่งไม่มีสถาบันอื่นใดสามารถทำแทน นี่คือการแสดงศาสนธรรมในรูปที่จะทำให้คนในสมัยปัจจุบันเข้าถึง และมองเห็นคุณค่าความสำคัญของพระสงฆ์ ถ้าพระสงฆ์ประสบความสำเร็จในภารกิจนี้ ไม่ต้องกลัว พระพุทธศาสนานั้นจะต้องดำรงอยู่ด้วยดีในสถานการณ์ปัจจุบันได้อย่างแน่นอน

เท่าที่กล่าวมานี้ ได้พูดให้พิจารณาสภาวะของพระพุทธศาสนา ทั้งสถาบันและศาสนธรรมในสภาพสังคมปัจจุบัน และให้ช่วยกันพิจารณาต่อไปว่า เราควรจะทำอะไร และสิ่งที่เราจะทำนั้นจุดสำคัญอยู่ที่ไหน ก็ได้พูดมานานเป็นเวลาพอสมควร คิดว่าจะยุติการพูดในตอนนี้ก่อน